Wielkanoc w Serbii i Czarnogórze
Święta Wielkanocne w kościele prawosławnym są świętami ruchomymi (przypadają w różnym okresie roku – z reguły później niż u katolików). Jedynie w przypadku, gdy mamy rok przestępny (luty ma 29 dni), Wielkanoc prawosławna wypada w tym samym okresie co katolicka. W czasie Wielkiego Tygodnia nabożeństwa, które odbywają się w cerkwiach mają identyczną oprawę jak w kościołach. Należy pamiętać, że post oznacza powstrzymanie się od spożywania nie tylko mięsa, ale również ryb i różnego rodzaju tłuszczów. Pości się dwa razy w tygodniu – w środę i piątek (o poście przed Wielkanocą przeczytacie tutaj). Zwyczaje wielkanocne w Czarnogórze i Serbii są do siebie bardzo zbliżone, dlatego napiszę Wam o nich razem.
Sobota św. Łazarza
Święto to przypada na okres, kiedy w kościele katolickim obchodzimy Niedzielę Palmową tylko, że… w sobotę. Symbolizować ma wskrzeszenie św. Łazarza oraz wjazd Chrystusa do Jerozolimy. Sobota św. Łazarza jest świętem dzieci, dlatego rodzice ubierają je w odświętne stroje – nawet te pociechy, które mają zaledwie kilka miesięcy. Całe rodziny udają się do cerkwi, gdzie odbywa się popołudniowe nabożeństwo. Najmłodszym rodzice kupują dzwoneczki wraz z narodową flagą, które później zawiązują im na szyi. Podczas liturgii pop święci, a później rozdaje wiernym młode gałązki wierzby, które w domach kładzie się obok ikony i kadzidła. Pod koniec nabożeństwa wszyscy obchodzą trzykrotnie cerkiew śpiewając psalmy. Tego dnia niemal na całych na Bałkanach zaczyna się okres Świąt Wielkanocnych.
Malowanie pisanek
Tak jak w Polsce, również w Serbii i Czarnogórze przygotowuje się pisanki. W kościele prawosławnym malowanie jaj odbywa się według tradycji zawsze w Wielki Piątek. Tego dnia nie wykonuje się innych czynności, a myśli wiernych są skierowane w stronę Golgoty.
Malowanie pisanek nawiązuje do wydarzenia z okresu śmierci Jezusa. Mawia się, że Maria Magdalena po zmartwychwstaniu Chrystusa udała się do Rzymu, aby głosić co się wydarzyło. Odwiedzając cesarza Tyberiusza podarowała mu pomalowane na czerwono jajko i pozdrowiła go słowami „Chrystus zmartwychwstał!”. Czerwony kolor ma symbolizować niewinnie przelaną krew Jezusa i jednocześnie jest znakiem zmartwychwstania.
Niedziela Wielkanocna
W cerkwiach prawosławnych w godzinach porannych odbywa się liturgia związana ze zmartwychwstaniem Jezusa. O 6 rano wszystkie dzwony obwieszczają szczęśliwą nowinę. Po zakończonym nabożeństwie wierni wraz z popem obchodzą trzykrotnie cerkiew niosąc przed sobą płótno, które ma symbolizować całun, w który owinięty był Chrystus. Przed świątynią, a także w domu wierni pozdrawiają się słowami: ,,Hristos Vaskrse!”, odpowiedź: ,,Vaistinu Vaskrse!” („Chrystus Zmartwychwstał” – „Prawdziwie Zmartwychwstał”).
Wracając do domu, gospodarz zapala świecę oraz kadzidło, a wszyscy odmawiają modlitwę „Ojcze nasz”. Natomiast później, najmłodszy domownik (najlepiej, aby był to chłopiec) przechodzi przez wszystkie pokoje z kadzidłem. Dopiero wtedy można usiąść przy świątecznie zastawionym stołem.
„Tłuczenie” pisanek
Jeśli chodzi o zwyczaje wielkanocne w Czarnogórze i w ogóle na Bałkanach (i np. też w Grecji) to koniecznie trzeba wspomnieć o „tłuczeniu” pisanek! Na wielkanocnym stole zawsze znajduje się miska z pisankami. Zanim zacznie się spożywać inne potrawy, dochodzi do „walki na jajka” – trzeba sprawdzić, które z nich jest ,,najsilniejsze”. Każdy z domowników bierze jedno jajko i uderza nim w jajko drugiej osoby. Osoba, której jajko się nie potłucze (lub potłucze się jako ostatnie) będzie miała szczęście w nadchodzących miesiącach. Podczas tej „bitwy” wypowiada się również słowa ,,Hristos Vaskrse” i ,,Vaistinu Vaskrse”. Jeśli tego dnia do domu zawita gość, jest on na początku obdarowywany pisanką, a później zasiada przy stole z pozostałymi.
Pobusani ponedeljak (Poniedziałek Wielkanocny)
Drugie święto Wielkanocy poświęcone jest zmarłym. Według tradycji prawosławnej tego dnia powinno się odwiedzić cmentarz i wyczyścić groby zmarłych zieloną trawą. Zapala się świecę, przynosi pisanki oraz inne potrawy, które później rozdaje się biednym i bezdomnym.
